Cách nhận diện tin giả (fake news)

Internet cho chúng ta cơ hội tiếp xúc với tin tức một cách nhanh chóng, đôi khi sự việc chưa kịp lên báo chí chính thống thì chúng ta đã kịp biết thông qua internet. Tuy nhiên, việc người người đều có thể làm nhà báo cũng mang đến một phiền phức hết sức lớn, đó là vấn nạn tin tức giả mạo (fake news. Phàm là tin tức giả mạo thì thường rất giật gân và gay cấn để lừa chúng ta tiếp tục chia sẻ, vậy làm sao để không bị sập bẫy fake news?

1/ Hãy kiểm chứng nguồn tin

Hãy tập thói quen kiểm tra nguồn tin bạn đọc là từ đâu. Nếu nguồn là báo “chính thống” như Tuổi Trẻ, Thanh Niên, BBC thì có lẽ sẽ đáng tin cậy hơn. Những nguồn tin chính thống thường có sự kiểm tra tin tức gắt gao trước khi đăng tải, vì vậy độ tin cậy của những tin tức này cũng thường cao hơn.

2/ Đừng chỉ đọc tiêu đề

Một số người chỉ đọc tiêu đề, thấy kêu tai là lập tức bấm chia sẻ. Lợi dụng điểm này, nhiều bài viết giật tít thật kêu để ‘dắt mũi’ độc giả chia sẻ, trong khi thông tin bên trong thì hoàn toàn không liên quan, đôi khi còn chẳng có gì, tệ hơn có khi còn chứa virus.

Cho nên, vì sự an toàn của bạn bè trong danh sách bạn bè, hãy bỏ thói quen chỉ đọc tựa đề nhưng hãy đọc cả nội dung. Thấy tâm đắc hãy share. Đừng để những kẻ ‘treo đầu dê, bán thịt chó’ lừa mình.

3/ Kiểm tra tác giả

Hãy tập kiểm tra tác giả. Rất đơn giản: gõ tên tác giả vào Google là bạn có thể biết sơ sơ người viết bài có nhiều bài viết hay không, có được đánh giá cao hay không. Đặc biệt hãy làm điều này khi bạn chia sẻ những tin tức liên quan đến sức khỏe, cách chữa bệnh, kinh nghiệm sống,…

Hiện nay internet tràn ngập những chia sẻ về chữa bệnh bằng những hình thức hết sức lạ thường. Hiệu nghiệm hay không chưa biết nhưng đã có không ít người phải trả giá bằng mạng sống vì tin vào những tin tức thất thiệt như vậy trên mạng.

4/ Đọc và suy ngẫm

Đôi khi bạn phải dùng trực giác của chính mình để phân biệt tin tức thật giả. Ví dụ bạn đọc thấy tựa đề “Đàn bò mọc cánh bay qua không phận Việt Nam” thì hãy lập tức dùng suy luận logic của mình để phân biệt thật giả nhé 🙂

5/ Kiểm tra ngày tháng

Có rất nhiều người lợi dụng tin tức cũ để câu like, câu view. Ví dụ ngay thời điểm này mà có một bài báo với tựa đề “Dịch sởi bùng phát gây chết trẻ em hàng loạt” thì có thể gây được chú ý của rất nhiều người. Tuy nhiên nhìn kĩ lại thì bạn sẽ thấy sự việc là từ vài năm trước.

Nếu không để ý và vô tình tiếp tay cho những tin tức thất thiệt này, bạn có thể gây hoang mang rất lớn trong cộng đồng.

6/ Ngẫm xem tin tức có phải là đùa cợt hay không?

Có nhiều người post tin tức giả lên mạng để đùa là chính nhưng chính họ cũng không ngờ nhiều người lại coi là thật và lan truyền tin tức giả tới không kiểm soát được. Vì vậy, trước khi chia sẻ, bạn hãy tự ngẫm xem có khi nào cái mình đọc là một trò đùa hay không?

7/ Nhận ra sự vô lý

Điều này đòi hỏi một kinh nghiệm sống phong phú và sự tinh ý. Thường thì tin tức thất thiệt sẽ giấu đầu hở đuôi, sự việc được mô tả khá mơ hồ và đôi khi là mâu thuẫn nhau.

Ví dụ cách đây không lâu có video một đứa trẻ bị ướp đá và caption viết rằng đứa trẻ bị ướp đá như vậy để cướp nội tạng. Tuy nhiên, chỉ cần suy nghĩ logic một chút chúng ta sẽ thấy là nội tạng để cấy ghép trong phẫu thuật không phải là lòng heo mua ngoài chợ mà chỉ cần ướp đá là có thể bảo quản. Chỉ cần tìm hiểu thêm, chúng ta sẽ thấy ghép tạng là một phẫu thuật hết sức phức tạp trong đó người hiến tạng cũng phải trải qua rất nhiều xét nghiệm để đảm bảo tạng không mang bệnh tật và có sự tương thích với người ghép tạng. Vì vậy, có thể nói đứa trẻ trong video có thể không may mắn qua đời vì một nguyên do nào đó chứ khó lòng là vì nguyên nhân cướp tạng.
Thế nhưng video này lại được chia sẻ rần rần và tất nhiên là gây không ít hoang mang cho các bậc cha mẹ.

8/ Tham vấn các chuyên gia

Nếu bạn cần dùng tin tức cho mục đích quan trọng như là làm bải luận, thuyết trình,… thì ngoài việc kiểm tra tin tức như các bước trên thì hãy tham vấn thêm với các chuyên gia hoặc là các trang web tin cậy chuyên thẩm định sự thật như là factcheck.org; Snopes.com; politifact.com
Đưa tin tức sai có thể làm bạn bị điểm kém, mất đi hình ảnh chuyên nghiệp và nhiều hệ quả khác.

Nguồn: IFLA

Tham khảo infographic Phân biệt tin giả phiên bản Covid

https://www.slideshare.net/tukhaiphonght/cch-pht-hin-tin-gi-fake-news